Kapasite planlaması nedir? kapasite planlaması bir işletmenin gelecekteki genişleme ve büyüme planlarını da göz önünde bulundurarak talebi karşılamak üzere üretim hacminin belirlenmesi sürecidir. Bu süreç üretimin talepteki dalgalanmalara nasıl tepki vermesi gerektiğinin planlanmasıdır.
“Bir üretim sisteminin kapasitesi, belirli bir zaman periyodunda gerçekleştirilen en büyük çıktı oranı olarak tanımlanır.”
Üretim Sisteminin Temel Amacı
Bir üretim sisteminin temel amacı kendi pazarında oluşan mevcut ve gelecekteki talebi karşılayacak yeterlilikleri sağlamaktır.
Kapasite Planlama Amacı
Kapasite ile talep arasındaki dengeyi doğru kurmak önemlidir. Doğru kuran işletmeler ürünlerini doğru fiyattan müşterilerine yansıtabilir. Kapasite talep dengesi doğru olmayan işletmelerde talebi karşılayamama veya büyük atıl kapasite oluşur bu maliyetleri müşteriye yansıtır böylelikle ürün birim maliyeti artmış olacaktır. Ürün birim maliyetinin artması pazarda rekabetini zorlaştıracaktır. İşletme kapasite planlamadaki amaç doğru kapasite ile çalışarak rekabet ortamından kopmak istememesidir.
Kapasite Planlama Düzeyleri
Kapasite planlama iki düzeyde planlanır bunlar;
Uzun dönemli planlama,
Kısa ve orta dönemli planlama,
Uzun dönemli planlamada rekabet stratejisini destekleyecek tesis, donanım, işgücü büyüklüğü gibi sermaye yoğun kaynakların belirlenmesi için bir yaklaşım sağlamaktır.
Kısa ve orta dönemli planlama ise 2 ila 18 ay arasında bir periyotta talep kestirimlerinin değerlendirilmesidir. Kısa ve orta dönem kapasite planlamasında temel kapasite pek değiştirilemez. Bunun yerine işgücü envanter günlük makine kullanımı planlarını içeren daha taktiksel kapasite kararları ile talepteki dalgalanmanın üstesinden gelinmeye çalışılır.
Kısa Dönemli Kapasite Stratejileri
Stok: Talebin en üst seviyede olduğu dönemler için kapasitenin boş olduğu esnada stoka üretim yapmak.
Geciktirme: Talebin en yüksek olduğu zamanlara beklemeyi kabul eden müşteriler için daha sonra üretim yapmak.
İş gücü seviyesi: Sezonluk iş gücü stratejisini kullanmak.
İş gücü eğitimi: Personeli eğiterek rotasyon sağlamak.
Taşeron kullanımı: Diğer firmaların kapasitelerini geçici olarak kullanmak (dış kapasite kullanımı).
Süreç tasarımı: İş sürecini tekrar tasarlayarak kapasiteyi arttırmak.
Kapasite Planlamasının Etkilediği Alanlar
Kapasite planlamada sistem performansını etkileyen ve yakından ilişki içinde olan maddeler,
Maliyet,(kapasitenin talebe göre fazla olması ürünün birim maliyetinin yükselmesine neden olur)
Gelir, (kapasite düzeyinin talebe eşit ya da daha büyük olması gelir kaybını engellemiş olur)
Sermaye,(yüksek talebi karşılamak için stoka üretim kararının verilmesi işletme sermayesini olumsuz etkileyecektir. ürün satılana kadar gelir girişi olmayacaktır.)
Kalite, (Geçici personel kullanımı ile talepteki dalgalanmaları karşılayan bir kapasite planı, ürün veya hizmet kalitesini olumsuz etkileyebilir.)
Müşteri talebini karşılama hızı, (Kasıtlı olarak fazla üretim yaparak müşteri taleplerine yanıt hızı arttırılabilir.)
Tedarik güvenliği, ( Tedarik güvenliği kapasite ve talep düzeylerinin birbirine yakın olmasından olumsuz yönde etkilenir.)
Esneklik,(Talep ile kapasitenin dengede olması talepteki beklenmedik artışların cevaplanmasını olanaksız kılabilir.)
gibi maddeleri etkileyen kapasite planlamanın önemi bir kere daha anlaşılmalıdır.
“Kapasite kararı stratejik bir karardır; seçenekler rekabet gözetilerek türetilmelidir.”
Kapasite Seçeneklerinin Geliştirilmesi ve Değerlendirilmesi
Şirketler geleceğe yönelik kapasite ihtiyaçlarını belirledikten sonra bir sonraki adım kapasitelerini düzenlemek için seçenek geliştirirler. Farklı kapasite seçenekleri değerlendirilirken kullanılan destek araçlarından birisi de karar ağacıdır. Bu araçta kararlar ve olası sonuçları ağaç benzeri bir grafik veya model ile gösterilir.
Karar ağaçları dört unsurdan oluşur:
Karar noktaları: Kararın verildiği anı sergileyen düğüm.
Karar seçenekleri: Olası iki seçeneğin gösterimi. Karar noktasından farklı yöne ayrılan oklar ya da çizgiler şeklinde gösterilir.
Rassal olaylar: Bir kararın değerini etkileyebilecek olaylar. Her olayın gerçekleşmesi için bir olasılık söz konusudur.
Çıktılar: Her olası seçenek için çıktı listeleme. Çözümlenen karara bağlı olarak bu değer gelir, maliyet vb. sayısal değerlerden oluşmaktadır.
Sonuç
Hiçbir işletme % 100 kapasitede çalışmaz. Çalışmakta istemez çünkü talepteki dalgalanmadan işleri kaçırmak istemez atıl olarak bırakılan belirli bir kapasite olacaktır. Bu atıl kapasite hesaplanmalı ve müşteriye malzeme tesliminde orantılı olarak kullanılmalıdır. Yeni bir tesis kuruyor olun veya mevcut bir işletmeyi düzenliyor olun yapılması gereken en önemli adımlardan biri kapasite planlamaktır. Kapasite artırımına ne zaman gidileceği büyümenin zamanında olup olmadığı kararının verilmesine yardımcı olur. Talep ile kapasitenin ayrılmaz ikili olduğunu unutmamakta fayda var. Kapasite nasıl hesaplanır yazımı okuyarak hesaplama kısmında bilgi edinebilirsiniz.
